Yangın Yönetmeliğine Aykırılık Nedeniyle Ruhsat İptali Ve Süresiz Men Yapılamayacağı Hakkında Karar Değerlendirmesi (İstanbul Bim 6. İdd’nin 09.09.2025 Tarihli Kararı Işığında)
İdarenin, kamu düzeni ve güvenliğini sağlamak amacıyla işyerlerini denetlemesi meşrudur. Ancak bu yetkinin kullanımı, işletmelerin ekonomik faaliyet özgürlüğünü ve mülkiyet hakkını ortadan kaldıracak ölçüde ağır ve telafisi güç sonuçlar doğurmamalıdır. İstanbul Bölge İdare Mahkemesi 6. İdari Dava Dairesi’nin kararında da vurgulandığı üzere, yangın güvenliği gibi kamu yararına dayalı düzenlemeler karşısında dahi işletmelerin faaliyetine son vermek son çare olmalı; öncelikle eksikliklerin giderilmesi için süre tanınmalı ve kademeli yaptırımlar uygulanmalıdır.
Bu konuda, İstanbul Bölge İdare Mahkemesi 6. İdari Dava Dairesi’nin 09.09.2025 tarihli kararı yol gösterici olmuştur:
“Bu durumda, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin Ek-3. maddesinin ve Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin Geçici 4. maddesinin yürürlüğe girmesinden sonraki süreçte, işbu davaya konu iş yerinde yapılan denetimde itfaiye raporuyla tespit edilen aykırılıkların ve noksanlıkların giderilmemesi halinde, ancak 1608 sayılı Kanun’un 1. maddesi gereğince işletmeciye idari para cezası; ayrıca idarenin öngördüğü ve on beş günden fazla olmayan bir süre kadar işyerinin faaliyetin menine karar verilebileceği; diğer taraftan bu eksiklerin giderilmesi için de davacıya mevzuat gereği 31.12.2025 tarihine kadar süre verildiği anlaşıldığından, doğrudan işyeri ruhsatının iptal edilemeyeceği ve süresiz olarak mühürlenemeyeceği anlaşılmaktadır. Bu itibarla, davacı şirketin işlettiği iş yeri hakkındaki itfaiye raporunun olumsuz gelmesi nedeniyle iş yeri açma ve çalışma ruhsatının iptali edilmesine ilişkin işlemin hukuka aykırı olduğu anlaşılmakta olup, bu işyerinin faaliyet göstermesini engelleyici nitelikte olduğundan telafisi güç veya imkânsız zararlara yol açabileceği sonucuna ulaşılmıştır.”
Hukuki Dayanaklar ve Yorum
Kararda özellikle üç düzenleme birlikte değerlendirilmiştir:
- İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik m.13 ve Ek-3: Yönetmeliğin 13. maddesi, ruhsat verilmesinden sonra yapılan denetimlerde mevzuata aykırılık tespit edilmesi hâlinde öncelikle işletmeye bir defaya mahsus 15 günlük süre verilmesini öngörmektedir. 2020 yılında eklenen Ek-3. madde ise bu sürede eksikliklerin giderilmemesi durumunda, ruhsatın iptali yerine idari para cezası uygulanacağını ve işyerinin en fazla 15 gün süreyle geçici olarak faaliyetten men edilebileceğini düzenlemiştir. Böylece, ruhsat iptali istisna hâle getirilmiş, yaptırımların kademeli ve düzeltici şekilde uygulanması esası benimsenmiştir.
Nitekim bu husus, Bölge İdare Mahkemesinin kararında da şu şekilde yer bulmuştur:
“İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin 13. maddesinde, işyeri açma ve çalışma ruhsatının verilmesinden sonra yapılacak denetimlerde mevzuata uygun olmayan unsurların ve noksanlıkların tespiti halinde, verilen süre içinde tespit edilen noksanlık ve aykırılıklar giderilmediği takdirde, ruhsatın iptal edileceği düzenlenmiş ise de, Yönetmeliğe eklenen Ek-3. maddeyle, ruhsatın kesinleşmesinden sonra yetkili idarelerce yapılacak denetimlerde, verilecek onbeş günlük sürede, mevzuata uygun olmayan unsurların ve noksanlıkların giderilmemesi halinde, ancak idari para cezası ve onbeş günden fazla olmayan bir süre kadar işyerinin faaliyetin menine karar verilebileceği anlaşılmaktadır.”
- Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik Geçici 4. madde:07.2025 tarihinde yürürlüğe giren bu maddeyle, mevcut binalarda tespit edilen yangın güvenliğine ilişkin malzeme eksikliklerinin giderilmesi için 31.12.2025 tarihine kadar süre verilmesi zorunlu kılınmıştır. Bu süre dolmadan, yalnızca eksiklik gerekçesiyle doğrudan ruhsat iptaline veya süresiz mühürlemeye gidilemeyeceği açıkça ortaya konulmuştur.
- 1608 sayılı Kanun m.1: Bu madde, mevzuata aykırılığın devam etmesi durumunda idari para cezası uygulanabileceğini düzenlemekte olup, yaptırımın cezalandırıcı değil ıslah edici nitelikte olması gerektiği anlayışını desteklemektedir.
Bu düzenlemeler birlikte değerlendirildiğinde, idarenin artık eksiklik tespit ettiğinde doğrudan ruhsat iptaline gidemeyeceği; önce eksikliklerin giderilmesi için süre tanıması, bu süre sonunda giderilmemesi hâlinde ise önce hafif yaptırımlar (idari para cezası, geçici men) uygulaması gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.
SONUÇ:
Mevzuat hükümleri incelendiğinde; hukuka uygun şekilde alınmış bir işyeri açma ve çalışma ruhsatının iptali ve işyerinin süresiz olarak mühürlenmesi, ancak mevzuatta açıkça öngörülen şartlar gerçekleştiği ve usulüne uygun iptal kararı alındığı takdirde mümkün olup, ruhsat iptali kararı olmaksızın doğrudan ve süresiz mühürleme yaptırımı uygulanmasına hukuken imkân bulunmamaktadır.
Bu yıl yangın yönetmeliğine uygunluk amacıyla ülke genelinde başlatılan denetim seferberliği kapsamında çok sayıda işyerinin bu usule aykırı biçimde kalıcı olarak kapatıldığı görülmektedir. Bu tür işlemler, idarelerin ciddi tazminat sorumluluklarıyla karşı karşıya kalmasına yol açabilecek niteliktedir. Bu nedenle, kalıcı mühürleme uygulayan idarelerin, yargılamalar neticesinde kendilerinden talep edilecek tazminatlar nedeniyle kamu zararı doğmaması ve aynı zamanda çalışma özgürlüğü ile mülkiyet hakkının ihlal edilmemesi için tesis ettikleri işlemleri ivedilikle yeniden gözden geçirmeleri büyük önem taşımaktadır.