Vasiyetname Nasıl Yapılır? Nasıl İptal Ettirilir? (Yargı Kararlarıyla)

Vasiyetname Nasıl Yapılır? Nasıl İptal Ettirilir? (Yargı Kararlarıyla)

1.Vasiyetnamenin Anlamı ve Kapsamı

Vasiyetname, bir kimsenin ölümünden sonra mal varlığının nasıl paylaşılacağını ve kime ne bırakılacağını belirleyen tek taraflı hukuki tasarruftur. Türk Medeni Kanunu’na göre miras bırakan, vasiyetname aracılığıyla bazı mirasçılarını mirastan çıkarabilir (TMK m. 510), yeni mirasçılar atayabilir (TMK m. 516), belirli mallarını istediği kişilere bırakabilir (TMK m. 517), koşul ve yükümlülükler koyabilir (TMK m. 515), yedek mirasçı (TMK m. 520) veya art mirasçı tayin edebilir (TMK m. 521) ve hatta bir vakıf kurulmasını dahi vasiyet edebilir (TMK m. 526).

Vasiyetnamenin resmi memur (noter veya sulh hâkimi) huzurunda düzenlenmesi mümkündür (TMK m. 532). Bunun dışında, miras bırakan kendi el yazısıyla da vasiyetname yapabilir (TMK m. 538). Olağanüstü hâllerde ise sözlü vasiyet yoluna başvurulabilir (TMK m. 539).

Vasiyetname tek taraflı bir irade beyanıdır; üçüncü kişilerin kabulüne gerek yoktur. Miras bırakan, yaşamı boyunca dilediği an vasiyetini değiştirme veya tamamen iptal etme hakkına sahiptir (TMK m. 542). “Bir daha değiştirilmeyecek” gibi kayıtlar geçersizdir.

2.Ehliyet Şartları

TMK m.502 gereği:

• Ayırt etme gücü vasiyet anında mevcut olmalıdır.
• Yaş şartı: 15 yaşını doldurmak yeterlidir, reşit olmak gerekmez.

Ehliyet tartışmalarında Adli Tıp Kurumu’ndan rapor alınması gerekir. Aile hekimi raporu tek başına yeterli görülmez (Yargıtay 3. HD, 2016/3551 E., 2016/3715 K; Yargıtay 3. HD, 2012/2145 E., 2012/7030 K).

İmzanın veya yazının aidiyetinin tespitinde grafolojik ve grafometrik inceleme şarttır. Binoküler mikroskop, ultraviyole, infraded ışık, fülaj izi analizi gibi yöntemlerle rapor hazırlanmalı ve raporun mahkeme/Yargıtay denetimine elverişli olması gerekir (Yargıtay HGK, 06.06.2001, E.2001/12-466, K.2001/483).

Ehliyet, vasiyetnamenin düzenlendiği tarihe göre araştırılmalıdır.
(Yargıtay 2. HD, 22.05.2001, E.11359, K.14807)

3.Vasiyetnamenin Şekilleri

A) Resmî Vasiyetname (TMK m.532-535)

Miras bırakan arzularını notere veya sulh hâkimine bildirir, yazıya geçirilir, okunup imzalanır, tanıklar ve memur tarafından da imzalanır.

• Okuma-yazma bilmeyen miras bırakan için TMK m.535 gereği, vasiyetname memur tarafından iki tanık huzurunda yüksek sesle okunur, miras bırakan son arzusu olduğunu beyan eder, tanıklar da bunu yazarak imzalar. Bu usul bir geçerlilik şartıdır (Yargıtay 3. HD, 12.11.2019, E.2019/4906, K.2019/8106).
• Okuma-yazma bilmeyen tanığın bulunması vasiyetnamenin iptalini gerektirir (Yargıtay HGK, 24.02.1993, E.1992/2-757, K.1993/71).
• Vasiyetname baştan sona aynı memur tarafından düzenlenmeli ve imzalanmalıdır. Aksi halde iptal edilir (Yargıtay 2. HD, 18.07.2005, E.2005/8654, K.2005/11578; Yargıtay 3. HD, 25.06.2013, E.2013/10121, K.2013/10974).

Resmî vasiyetnamenin iptali halinde noter, Noterlik Kanunu m.162 gereği doğan zararlardan sorumludur.

“Somut olayda; davaya konu vasiyetname, baştan itibaren aynı resmi görevli tarafından düzenlenmemesi nedeniyle iptal edilmiş olup, davalılar, davacının vasiyetnamenin iptali neticesinde uğradığı zararı tazminle yükümlüdürler. Bu bağlamda mahkemece, davacının uğradığı zararın davalılardan tahsili yönünde verilen kararda bir isabetsizlik bulunmamaktadır.”
(Yargıtay 3. HD, 2015/7890 E., 2016/4119 K)

B) El Yazılı Vasiyetname (TMK m.538)

Geçerlilik şartları:

• Vasiyetnamenin tamamı miras bırakanın kendi el yazısıyla yazılmış olmalı,
• Gün, ay ve yıl belirtilmeli,
• Miras bırakan imzasını atmalı.

Daktilo ile yazılan veya başkasına yazdırılan vasiyetname geçersizdir (Yargıtay 2. HD, 18.12.1992, E.1992/12304, K.1992/12764; Yargıtay 2. HD, 29.12.1975, E.1975/9769, K.1975/9774).

Miras bırakanın el yazısının aidiyeti tartışmalıysa, daha önceki yazı örnekleri temin edilerek uzman incelemesi yapılmalıdır.

El yazılı vasiyetnamenin baştan sona miras bırakanın kendi el yazısıyla yazılması geçerlilik şartıdır. (Yargıtay 2. HD, 25.02.2004, E.8684, K.9818)
Bir kişi vekâletnameyi kanuna uygun olarak düzenlemiş olsa da, daha sonra kanunda yeni şekil şartları getirilirse ve bu eksiklik ölüm anına kadar giderilmezse, o vekâletname geçersiz olur. (Yargıtay 3. HD, 26.02.2015, E.2014/9880, K.2015/3015)

C) Sözlü (Olağanüstü) Vasiyetname (TMK m.539)

Olağanüstü hâller (ölüm tehlikesi, savaş, ulaşımın kesilmesi, ağır hastalık) nedeniyle resmî veya el yazılı vasiyetin mümkün olmadığı durumda yapılır.
Miras bırakan, son arzularını iki tanığa sözlü olarak bildirir, tanıklar hemen yazıp imzalar ve sulh hâkimine verir.

• Sözlü vasiyetin derhal hâkime tevdi edilmemesi geçersizlik sebebidir (Yargıtay 2. HD, 11.01.1974, E.1973/8059, K.1974/75).
• Kalp hastası olmak tek başına olağanüstü hâl oluşturmaz (Yargıtay 2. HD, 29.09.1992, E.1992/7372, K.1992/8705).
• Olağanüstü hâl ortadan kalktıktan sonra, miras bırakan sağlığını ve imkânlarını yeniden kazanmışsa, sözlü vasiyet geçerliliğini korumaz. Bu durumda, miras bırakanın iradesini resmî veya el yazılı vasiyetnameyle yeniden açıklaması gerekir (TMK m.540).

4.Vasiyetname ile Yapılamayacak İşlemler

• Kişisel statü işlemleri: Evlenme, boşanma, tanıma, evlat edinme gibi şahsa bağlı haklar vasiyetle düzenlenemez. Bu husus, şahsa sıkı sıkıya bağlı hakların devredilemeyeceğini düzenleyen genel ilkelere dayanır (TMK m.23).
• Saklı payın kaldırılması: Saklı pay mirasçılarının payları doğrudan vasiyetnameyle ortadan kaldırılamaz. Saklı payı aşan tasarruflar iptal değil, tenkis davası konusu olur (TMK m.506, 560).
(Yargıtay HGK, 20.11.2018, E.2017/1017, K.2018/1750).
• Şahsa sıkı sıkıya bağlı haklar: Velayet (TMK m.335), nafaka istemi (TMK m.175, m.182/2) gibi şahsi haklar vasiyetnameyle düzenlenemez.
• Miras sözleşmesi hükümleri vasiyetle konulamaz: Çünkü vasiyetname tek taraflı, miras sözleşmesi ise iki taraflı bir ölüme bağlı tasarruftur. (TMK m.545 vd.).
• Hukuka veya ahlâka aykırı koşullar: Vasiyetnameye konan hukuk veya ahlaka aykırı koşullar geçersizdir (TMK m.515/II).
Örneğin, “eşin evlenmemesi” şartıyla yapılan vasiyetname iptal edilmiştir (Yargıtay 3. HD, 2015/11226 E., 2016/5063 K).

5.Vasiyetnamenin Açılması ve Tenfizi

Vasiyetname, miras bırakanın yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesinde açılır, okunur ve ilgililere tebliğ edilir (Yargıtay 2. HD, 27.12.2005, E.2005/11874, K.2005/18398).
Vasiyetnamenin açılması harca tabi değildir. Ancak iptal davası maktu harca tabidir (Yargıtay 2. HD, 30.05.1995, E.1995/3700, K.1995/6357).

Vasiyetname sulh hâkimi tarafından açılmadıkça tapuda doğrudan intikal talep edilemez; intikal yapılmışsa işlem geçersizdir.

(Yargıtay 2. HD, 15.09.1992, E.6780, K.7930)

Vasiyetnamenin tenfizi için geçerliliğinin kesinleşmesi gerekir. Eğer iptal davası açılmışsa, bu dava bekletici mesele yapılmalıdır.

Yabancı ülkede düzenlenen vasiyetnameler bakımından ise iki farklı düzenleme dikkate alınmalıdır:

1. Türk Hukuku: Şekil, vasiyetnamenin yapıldığı yer hukukuna tabidir. Yabancı ülkede düzenlenen vasiyetnameler, yapıldıkları ülkenin şekil şartlarına uygun olduğu takdirde Türkiye’de de geçerli kabul edilir (Yargıtay 2. HD, 14.04.1977, E.1977/2740, K.1977/3201; Yargıtay 2. HD, 22.02.1994, E.1994/1488, K.1994/1887; Yargıtay 2. HD, 15.04.1963, E.1963/2257, K.1963/2397; Yargıtay HGK, 13.02.1991, E.1990/2-648, K.1991/65).
2. Uluslararası Hukuk (Lahey Vasiyetnamelerin Şekline Uygulanacak Kanuna İlişkin 1961 Sözleşmesi): Türkiye’nin de taraf olduğu bu sözleşmeye göre, bir vasiyetnamenin şekil bakımından geçerliliği şu hukuklardan herhangi birine uygunlukla sağlanabilir:
   • Vasiyetnamenin yapıldığı ülke hukuku,
   • Miras bırakanın tabiiyet hukuku,
   • Miras bırakanın mutad meskeni hukuku,
   • Taşınmaz mallar bakımından bulunduğu yer hukuku.

Bu geniş kabul sistemi sayesinde, uluslararası unsurlu miraslarda vasiyetnamenin geçerliliği daha esnek biçimde sağlanmaktadır. Ancak Türk mahkemelerinin uygulamasında, yabancı vasiyetnamenin tenfizi talep edildiğinde hem Türk Medeni Kanunu hem de Lahey Sözleşmesi hükümleri birlikte dikkate alınmakta; geçerlilik araştırılmadan tenfiz kararı verilmesi Yargıtay içtihatlarında isabetsiz kabul edilmektedir.

6.Vasiyetnamenin İptali

A) Sebepler (TMK m.557)

1. Ehliyetsizlik
Vasiyet anında fiil ehliyeti yoksa vasiyetname iptal edilir. Ehliyetsiz kişilerin yaptığı vasiyetnameler kendiliğinden batıl olmaz; iptali için dava açılması gerekir. olayda, ileri yaşta ve ağır sağlık sorunları bulunan miras bırakanın vasiyetname düzenlediği tarihte tasarruf ehliyeti olup olmadığı tartışılmış; mahkeme yalnız aile hekiminden alınan raporla yetinmiş, Adli Tıp’tan rapor almamış, bu nedenle eksik inceleme gerekçesiyle karar bozulmuştur (Yargıtay 3. HD, 2016/3551 E., 2016/3715 K).
2. Yanılma, Aldatma, İkrah (Korkutma)
   • Miras bırakana bakılmayacağı tehdidiyle vasiyet düzenlettirme ikrah sayılmıştır. Somut olayda, yaşlı ve bakıma muhtaç miras bırakan, kendisine bakılmayacağı tehdidiyle tüm malvarlığını bir kişiye bırakan vasiyetname düzenlemek zorunda kalmış, bu vasiyet iptal edilmiştir (Yargıtay 3. HD, 2015/2088 E., 2016/935 K).
   • İkrahın ciddi, yakın, haksız olması gerekir. Somut olayda, miras bırakanın üzerinde baskı oluşturacak derecede yakın ve ciddi olmayan tehditlerin varlığı yeterli görülmemiştir (Yargıtay 3. HD, 2014/20622 E., 2015/19576 K).
   • Yeterli delil bulunmazsa iptal değil, tenkis talebi incelenmelidir. Somut olayda, davacı taraf miras bırakanın vasiyetnameyi baskı altında yaptığını iddia etmiş ancak ikrahı ispatlayamamıştır; bu durumda Yargıtay iptal değil, saklı payı ihlal eden kısım yönünden tenkis talebinin değerlendirilmesi gerektiğine karar vermiştir (Yargıtay HGK, 2020/392 K., E.2017/3101).
3. Hukuka/Ahlâka Aykırı Koşul
Somut olayda, miras bırakan eşine, tekrar evlenmemesi şartıyla mal bırakmış, bu şartın ahlâka aykırı olduğu kabul edilerek vasiyetnamenin iptaline karar verilmiştir (Yargıtay 3. HD, 2015/11226 E., 2016/5063 K).
4. Şekil Eksikliği
Okuma-yazma bilmeyen miras bırakana TMK 535’e uygun işlem yapılmamışsa iptal gerekir. Somut olayda, okuma-yazma bilmeyen miras bırakanın vasiyetnamesi, iki tanık huzurunda yüksek sesle okunup onaylatılmadan düzenlenmiş; usule uyulmadığı için vasiyetname iptal edilmiştir (Yargıtay 3. HD, 2019/4906 E., 2019/8106 K).

Diğer Kriterler:

Birlikte (Ortak) Vasiyet ve Tahvil – İptal Kabiliyeti

Birlikte (ortak) vasiyet, TMK’daki şekil şartlarına uygun yapılmamışsa butlan değil iptal kabiliyetine tabidir; ancak mümkünse işlem, murisin son arzularını ayakta tutacak şekilde tahvil yoluyla (ör. miras sözleşmesi olarak) geçerli sayılabilir.(Yargıtay 3. HD, 17.02.2014, E.2013/18224, K.2014/2251.)


Vasiyetname, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın, tesliminden itibaren sulh hukuk hâkimi tarafından bir ay içinde açılmak zorundadır.

(Yargıtay 2. HD, 11.02.2008, E.2007/1181, K.2008/1217)

B) Taraf Sıfatı (Aktif ve Pasif Husumet)

• İptal davasını, menfaati olan mirasçılar veya vasiyet alacaklıları açabilir.
• Mirasçının alacaklısı bu davayı açamaz (Yargıtay 3. HD, 2017/16774 E., 2019/5057 K).
• Davalı, vasiyetnameden menfaat elde eden kişilerdir (Yargıtay 3. HD, 2016/11368 E., 2016/11233 K).

C) Görev ve Yetki

• Yetkili mahkeme: Miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemesi (TMK m.576).
• Görevli mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi (HMK m.2).
• Ayrıca vasiyetnamenin açılacağı yetkili mahkeme, miras bırakanın son yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesidir.
• (Yargıtay 2. HD, 09.12.2002, E.13909, K.15050)

D) Süreler (TMK m.559)

• Vasiyetnamenin iptali davası, sebep öğrenildikten sonra 1 yıl içinde açılmalıdır.
• Ama en geç vasiyetnamenin açıldığı tarihten itibaren 10 yıl içinde dava açılabilir.
• Bir kişi iptal sebebini 11. yılda öğrense bile artık dava açma hakkı yoktur. Ancak karşı taraf kötüniyetli ise bu süre 20 yıla kadar uzar.

Hükümsüzlük def’i her zaman ileri sürülebilir.
El yazılı bir vasiyetnamede tarih yoksa, bu eksiklik onu baştan geçersiz kılar. Böyle bir vasiyetnameye dayanılarak miras paylaşımı istenirse, diğer mirasçı “Bu vasiyetname tarihsiz olduğu için hükümsüzdür” diyerek her zaman itiraz edebilir.

1. E) Tenkis ile İlişki

Miras bırakan, vasiyetname ile saklı paylı mirasçıların haklarını aşacak tasarruflarda bulunabilir. Ancak bu durum vasiyetnamenin iptalini gerektirmez. Böyle bir durumda saklı paylı mirasçılar, tenkis davası açarak kendi saklı paylarını geri alabilirler.

• Yargıtay HGK, 20.11.2018, E.2017/1017, K.2018/1750:
Muris, malvarlığının büyük bölümünü tek bir kişiye bırakmıştır. Çocukları, vasiyetnamenin tamamen iptali için dava açmıştır. HGK, saklı payın aşılmasının iptal sebebi olmayıp sadece tenkis sebebi olduğunu, fakat davacılar ayrıca tenkis talep etmedikleri için davanın reddinin doğru olduğunu belirtmiştir.
• Yargıtay 3. HD, 2020/3558 E., 2021/7483 K.:
Davacılar, “öncelikle iptal, olmazsa tenkis” talebiyle dava açmıştır. Mahkeme iptal koşulları bulunmadığı gerekçesiyle davayı tamamen reddetmiştir. Yargıtay ise, iptal talebi reddedilse bile ayrıca ileri sürülmüş olan tenkis talebinin mutlaka incelenmesi gerektiğini vurgulayarak kararı bozmuştur.

🔹 Özetle:
Miras bırakan tüm malını ikinci eşine ya da bir vakfa bırakmış olsa bile bu tasarruf, saklı paylı çocuklar açısından iptal sebebi olmaz. Çocuklar sadece saklı paylarını almak için tenkis davası açabilirler. Eğer tenkis talebi açıkça ileri sürülmemişse mahkeme kendiliğinden bunu dikkate alamaz.

7.Sonuç

Vasiyetname, insanın ölümünden sonra bile sözünün duyulmasını sağlayan en güçlü hukuki araçtır. Ancak bu iradenin değer kazanabilmesi, kanunun öngördüğü sıkı şekil şartlarına bağlıdır. Yargıtay kararları göstermektedir ki ehliyet, tanık, imza ya da usulden doğan en küçük eksiklik dahi vasiyetnamenin iptaline yol açabilmektedir.

Bu nedenle vasiyetname, sadece kişinin kendi isteğini yazıya döktüğü bir belge değildir. Aynı zamanda hukukun sıkı kurallarına uygun şekilde düzenlenmiş, güvenilirliği ve geçerliliği devlet tarafından denetlenen bir belgedir. Kişinin ölümden sonraki son sözünün etkili ve bağlayıcı olabilmesi, ancak bu kurallara eksiksiz uyulmasıyla mümkündür.

Aşağıdaki checklist’ler, vasiyetnamenin türüne göre geçerliliğini etkileyen unsurları özetlemektedir. Bu unsurları tek tek kontrol ederek, vasiyetnamenin geçerliliğini etkileyen bir husus bulunup bulunmadığını denetleyebilirsiniz:

✅ Resmî Vasiyetname (TMK m. 532–535)

• Miras bırakan arzularını notere veya sulh hâkimine bildirir.
• Vasiyetname yazıya geçirilir, miras bırakan okur ve imzalar.
• Resmî memur ve iki tanık imzalar.
• Okuma–yazma bilmeyen için: memur, vasiyetnameyi iki tanık huzurunda yüksek sesle okur; miras bırakan bunun son arzusu olduğunu beyan eder; tanıklar yazarak imzalar.
• Vasiyetname baştan sona aynı resmi memur tarafından düzenlenip imzalanır.
• Okuma–yazma bilmeyen tanık bulunamaz.

✅ El Yazılı Vasiyetname (TMK m. 538)

• Vasiyetnamenin tamamı miras bırakanın el yazısı ile yazılmalıdır.
• Gün, ay ve yıl içeren tarih bulunmalıdır.
• Miras bırakan kendi imzasını atmalıdır.
• Daktilo veya bilgisayar çıktısı kabul edilmez.
• Başkasına yazdırılan vasiyetname geçersizdir.
• Tarih yoksa vasiyetname baştan hükümsüzdür.
• Yazının aidiyeti tartışmalıysa uzman incelemesi yapılmalıdır.

✅ Sözlü (Olağanüstü) Vasiyetname (TMK m. 539–540)

• Olağanüstü hâl bulunmalıdır (ölüm tehlikesi, savaş, ulaşımın kesilmesi, ağır hastalık).
• Miras bırakan son arzularını iki tanığa sözlü olarak bildirir.
• Tanıklar derhal yazıp imzalar ve sulh hâkimine teslim eder.
• Tevdi işlemi hemen yapılmalıdır; gecikme geçersizlik sebebidir.
• Olağanüstü hâl ortadan kalktıktan sonra miras bırakan hayatta kalırsa vasiyet geçerliliğini kaybeder, yeni vasiyet gerekir.
• Basit hastalıklar (örneğin yalnızca kalp rahatsızlığı) tek başına olağanüstü hâl sayılmaz.